Mbishkrim i vendosur ne murin e nje shtepie myslimane ne lagjen Arifaj te fshatit Kryezi-Puke
Fotografia e pare dhe e dyte eshte ne hyrje te nje shtepie myslimane ne lagjen Arifaj te fshatit Kryezi-Puke. Ndersa fotografia e trete eshte bere tek varrezat e vjetra, siper xhamise se vjeter te fshatit Kyrezi-Puke.
Pergatiti
Gezim KOPANI
Hyrja ne shtepin e familje myslimane ne lagjen Arifaj te fshatit Kryezi-Puke
Varr mysliman siper xhamise se vjeter te fshatit Kryezi. Ne kete varr ka te shkruar; "Ganiu i biri i Elez Mustafes" viti; 1931
Banore te fshatit Meçe, Puke. Fotografi e vitit 1967 *(1)
Fshati Meçe , Pukë
Te moshuarit e fshatit Meçe thonin: "Fshati Meçe eshte i hershem shume dhe ka dal prej fshatit Kabash i Pukes." I pari qe u vendos ne fshatin Meçe prej Kopajve eshte Musë Kopani. (2) Nese do bazohemi ne pemen gjeneologjike te Musë Kopanit mund te themi se fshati Meçe eshte vendbanim mbi 300 vjeçarë. Ne vitin 1964 fshati Meçe shpallet fshat më vete. Fshati Meçe perbehet nga lagjet: Meçe , Ngarrel , Klos , Cinë , Krovë dhe Vameç . Fshati ka nje lartesi prej 300 m - ne 800 m mbi nivelin e detit. Dikur fshati ka pas 25 shtepi. (2) Sipas studimit te bere nga Prof. Xhemal Meçi me fjalen Meçe kuptojme: Buzë Ujë. (3) Fshati ka shume pak toke buke, ne keto rrethana banoret e ketij fshati jane marre kryesisht me blektori. Sipas te dhenava dikur familjet e fshatit Meçe kan pas nga 300 deri ne 600 krerë dhi e dele. Pershembull familja e madhe Kopani ka pas deri ne 600 krere dhi e dele. Po ashtu numer te madh bagetish kan pas edhe shtepia e Furrikajve . Ajo pak toke buke jane ujit nepermjet Vijes se Kopajve e cila e ka jazin tek Mulliri i Madh dhe me pas vazhdon ne drejtim te Koder Krysë, per te vijuar deri tek shtepia e Jemin Ramadan Kopanit. Vijë tjeter eshte ajo e Krove te cilen se pari e ka nxjerr i vetem Deli Krova(thuhet se ka lindur ne vitin 1770-1845). Kjo vije kalonte ne terren teper te veshtire, dhe per kete duhesh ndertu lug/lugje per kalinin e ujit. Per kete vijë duheshin rreth 40 lugje. Me lejen e banoreve lugjet kan kaluar nga arat e Adem Haxhise (Kopani) dhe Ahmet Hysen Kopanit. (4) Per terheqjen e lugjeve duheshin jo me pak se 11 burra. Ne vitin 1970 kjo vij u hap nga koprativa buqesore me dinamit duke heq pjese e veshtire te lugjeve. Ne fshat ka pas: Shkolle, Furre buke, Dyqan, Miniere, Poste (ne Ngarrel), dhe Karakoll (burg). Kerkimet e para per pasurit nentokesore ne fshat u bene ne vitin 1917 nga gjeolog Austro-Hungarez. Sipasoj e luftes kerkimet u nderpren per te rifilluar ne vitin 1923. Germimet per pasurit nentokesore u ben ne Ngarrel, tek Hurdha e Zeze etj.
Banoret e fshatit Meçe,Pukë. Fotografi e vitit 1969 * (5)
Nga fundi i vitit 1925 Miniera e Ngarrelit filloj prodhimin. Per nxjerrjes e minerealeve kishin ardh inxhiner nga Italia. Ne vitin 1930 punetoret zhvilluan nje greve per shkak te pageses se vogel duke pasur parasysh veshtirsin e punes. Ne keto minire thuhet se kan punuar nga 300 deri ne 350 persona. Si pasoj e hapjes se Minieres , u rrit mireqenja e banoreve te fshatit Meçe.
Fotografi e bere me rastin e nje dasme ne shtepin e Qazim & Xhevdet J. Kopanit. Viti 1988 * (6)
Puna ne miniere vijoi per rreth 14 vite. Krahas nderteses qe u ndertua per administraten u ndertua dhe Karakolli (burg). Karakolli u ndertua tek Boka e Ngarrelit. Karakolli u ndertua me qellim sigurimin e minieres. Po ashtu u ndertua posta dhe xhandarmeria. Per rreth ketyre nderstesave u ndertuan 3 dyqane te vegjel me ushqime, kafe etj.(7)
Fotografi e bere me rastin e nje dasme ne shtepin e Qazim & Xhevdet J. Kopanit. Viti 1988 * (8)
Miniera e Ngarrelit mbyllet ne vitin 1943 per tu rihapur ne vitin 1970. Kjo minier kishte sasi te konsiderueshme bakri (thuhej dhe ari) gje e cila beri te hapen deri ne 5 galeri. Gjate kesaj kohe u hap mensa dhe u ndertua nje fjetore per tekniket.
INFORMACION I PERGJITSHEM MBI DISA VENDE TE FSHATIT MEÇE
Shkalla e Meçes ( Masiv shkembor )
Siç e permenda me siper fshati Meçe ka terret shume te veshtir dhe te thyer. Nder te tjera ne fshat bie ne sy ajo qe quhet; "Shkalla e Meçes". Ajo ndodhet ne anen lindore te fshatit. Ne ana jug perendimore nga Beltus mbi Zalle deri ne vijë te Krovës. Nga ana tjerter eshte Guri i gjate, ku kalon Rruga e Shkalles e cila vjen duke u ngushtura ne drejtim te Kunores se Shkolles, ketu ajo formoin nje lak i cili quhet Laku i Kunores. Ketu ka qene buni i Ksolles se Lakut. Ne anen tjeter te berrakes eshte nje rrasë guri me e errte, e cika permbi ka nje burim, ku ne brendesi te ciles thuhej se eshte Mulliri i Zanave. Perballe Koder Meçes ne dalje te shkamit i cili zgjatet drejt Kunores ku formon nje lak te gjate. Ky shkam zbret thik nga ana jug lindore ku ka disa shpella te vogal te cilat jane te paarritshme. Njera nga keto quhet "Shpella e Korbave". Poshte kesaj shpelle ndodhet nje rruge e cila te dergon tek nje rrafsh i cili quhet Podi i Hurdhes se Zeze. Thuhet se ky pod eshte vendbanim i hershem (9) madje Bafti Murati e Murat Dema kan gjete monedha (pare) sermi dhe argjendi.
Shkalla e fshatit Meçe, Puke. Fotografi e vitit 2021 * (10)
Sipas legjendes besonin se keto i nxirrte "Ora e tokes" e cila thuhet se shafqej ne formen e nje gjarperi (kjo sic duket rrezet e diellit pasqyronin ne ujin e ujvares se Hurdhes se Zeze e cila krijonte pershtypjen e nje krijese). Ora e tokes shfaqej gjate Diteve te Veres me qellim dhenien bereqet fshatit. Rreth vitit 1930 ngjit me Hurdhen e Zeze jane bere germim per baker. Thuhet se ajo ka pasuri te madhe madje ajo ka nje damar qe shkon pas malit. Me ne veri lindje afer rrases se gurit gjendet shpalla e quajtur "Shpella e Rrases" ne te cilen jane gjetur hekura ne forme prashajke e cila perdoret per prashitje. Te tilla jane gjetur dhe ne Fushe Kori ne anen veri lindore te saj. Sipas Kopajve te Meçes , Shkalla e Meçes ka qene pylle lisi (ah dhe bung). Afer Kunores ishte ahisht, prandaj ka mbet toponimi Shkita e Ahave.
Zogu i Shkalles Meçe - Lorza
Sipas banoreve ne Shkallen e Meçes eshte shikuar nje zog i rralle i quajtur Lorza. Lorza eshte zog legjendar. Eshte nje lloj shqipeje qe jeton ne Shkollen e Meçes dhe thuhet se ai zbriste deri tek Podi i Hurdhes se Zeze. Disa thone se hurdha ishte vendi i ketij zogu. Teritori i Lorzës shkonte deri ne Imë (vend me siper Shkalles se Meçes). Ate qe e ben interesant si zog eshte se; Thuhet se Lorza kishte aftesi te imitonje zera njerezish , dhishë etj. Duke fluturuar lisave leshon here here zerin e nje dhie. Bariu behej marak se eshte larguar ndonje dhi dhe i vihej pas zerit. Vazhdon keshtu derisa sa e kuptonte se eshte Lorza. (11)
Hurdhat e fshatit Meçe
Ne anen lindore te fshatit Meçe, pra nga Shkalla e Meçes gjendet disa hurdha te cilat kane pamje te mrekullueshme. Hurdhat me te njohura jane: Hurdha e Zeze e cila ka nje ujevare rreth 7 m te larte, per shkak te ujit qe hidhet eshte krijuar nje guve e thelle. Per shkak te thellesise i jep pamjen e erret prej nga ka marr emrin dhe hurdha. Kjo hurdhe ka nje thellesi prej 9 m. Hurdha e Caks eshte e thelle derine 5 m. Hurdha e Frashnit e cila ndodhet posht Koder Kryse, Hurdha e Gureve e cila eshte e thelle dhe e rrethuar totalisht nga shkembijne te medhenje dhe te lemuar.etj.
Hurdha e Frashnit - Meçe , Puke (Fotografi e bere nga Gezim Kopani dt. 25.06.2022)
Hurdha e Zezë ne fshatin Meçe-Pukë. Fotografi e vitit 2021 * (12)
Te gjitha hurdhat e fshatit Meçe jane te panjohur jo vetem per pukjanet por edhe per banoret e fshatrave kufitar me fshatin Meçe. Sa i takon turizmi ne rrethin e Pukes , hurdhat e fshatit Meçe mund te behen nje nder destinacionet turistike jo vetem ne rrethin e Pukes por dhe me gjere.
Perroi i fshatit Meçe - Vameç
Ndryshe peroi i fshatit Meçe quhet Vameç . Sipas banoreve te fshatit thuhet se ne kete perrua dikur eshte dhe ka jetuar nje krijes mitologjike quajtur Gzheta . Kjo krijes haset ne mitologji ku per nje femer te bukur shume, me floke te zeza e te gjate e te leshuara. Sipas banoreve krijesa metafizike eshte shikuar disa here tek Hurdha e Zeze e disa thone per Hurdhen e Frashnit (siper hurdhes se zez).(13) Sipas prof. Xhemal Meçit thuhet se:Sadik I. Kopani dhe Rrust I. Meçi rreth vitit 1930 e ka pa Gzheten tek Hurdha e Cakës. Ata kan treguar se: Ajo ishte mbi nje gur dhe po krihte floket e gjata e te zeza. Sapo e shikova eshte hedh ne hurdhe.(14)
Përroi i fshatit Meçe, Pukë. (Fotografi e vitit 2021) * (15)
Mullit e fshatit
Fshati Meçe eshte nje nder fshatrat qe ka shume mulli. Pa veshtirsi permendi: Mulliri i Madh. Ky mulli ka qene siper vendit i quajtur "Laku i Mullirit" Mulliri i Ahmetit (Ahmet Kopani), Mulliri i Jeminit (Jemin Kopani), Milluri i Bokes, Mulliri i Ngarrelit, Mulliri i Metit, Mulliri i Cinës, Mulliri i Niman Avdise, Mulliri i Gjureve.
Stanet
Po ashtu fshati Meçe ka disa stane (buna) si; Çershija e Stanit , Stani i Kopajve , Stani i Nimanit etj.
Arsimi ne fshatin Meçe
Ne krahasim me numrin e popullsise fshati Meçe renditet te fshatrat me te arsimuar ne rrethin e Pukes. Qe heret, ne te gjitha shtepit e fshatit Meçe gjen lehtesisht te arsimuar duke filluar nga shkolla e mesme deri me fakultet. Pothuajse te gjithe te paret e fshatit Meçe kan marr mesime ne Mejtepin e xhamise se fshatit Kabash , per te ardhur ne kohen e fillimit te arsimit zyrtar nga Shteti Shqiptare. Shkurtimisht permend te arsimuarit ne Mejtepin e Kabashit: Nezir Imer Musë Kopani , Islam Nezir Kopani , Mustaf Nezir Kopani , Man Islam Kopani , Hysen Islam Kopani , Ramadan Man Kopani , Jemin Ramadan Kopani , Bajram Isuf Llukaj , Bajram Istref Arifaj , Rexhep Cina, Ali Hasan Furriku , Sadik Adem Gjura , Brahim Tahir Lluka .
Nxenesit e Mejtepit te xhamise se fshatit Kabash, Puke. Fotografi e vitit 1935 *(16)
Per te vazhduar me brezin e me vonshem ku pothuajse te gjithe kane ndjekur arsimin e mesem, dhe ne çdo shtepi ka me arsim te larte. Nga te arsimuarit ky fshat ka nxjerr: mjek/e, gjyqtar, oficer te larte ne Policin e Shtetit, arkitetk/te, inxhinier/e, ekonomist, historian, mesues, teolog , gazetar, gjeolog, veterinar,infermier/e, topgraf etj. Nga te arsimuarit mund te permend disa: Rrust Nimani , Halil Kopani , Xhemal Meçi , Halit Furriku , Xhevdet Kopani , Mustaf Kopani , Islam Guri, Hydajet Kopani, Qamil Furriku, Artur Kopani, Halil Baci, Gezim Kopani , Skender A. Kopani , Valbona R. Kopani , Ramadan Kopani , Artur Sh. Kopani , Asim A.Kopani , Astrit Xh. Meçi , Denisa A. Meçi , Hasan A. Furriku , Fatos Furriku , Hasan Furriku , Islam Guri , Erand Baci , Ermal Baci , Agim R. Kopani , Armand H. Furriku , Behije Riza Kopani , Besnik Bajram Kopani , Demir Furriku , Fatmir A. Kopani , Mimoza B. Kopani , Riza M. Kopani , Sherif R. Kopani , Halil Furriku , Hamit Laci , Haxhi Llukaj , Ilir Cina , Muharrem Furriku , Rifat A. Kopani , Sherif B. Fusha , Xhevahire S. Kopani , Zenel Llukaj etj.
Varrezat e fshatit
Fshati Meçe ka tre vend varrezash te cilat jane: Varrezat e vjetra qe ndodhet poshte shtepise Jemin Kopanit (Flluzat), Varrezat e Lam Demës, dhe Suk Cinë. Tek varrezat e Suk Cinë ne Meçe arrita te numeroj mbi 40 varreza te cilet dukeshin dhe qe u lexohen te dhenat jane: Ahmet Hysen KopaniL.1890-V.1969, Niman AvdiaL.1873-V.1974, Zoje CinaL.1896-V.1986, Kurt Cina L.1905-V.1993, Jemin Kopani L.1921-V.1982, Zamir KopaniL.1985-V.1985, Aleme Adem BaciL.1908-V.1986, Musa Zenel BaciL.1927-V.1977, Bute Lluka L.1930-V.1995, Rushe Mehmet FurrikuL.1923-V.2003, Hasan FurrikuL.1917-V.2000, Shkurte Haxhi FurrikuL.1959-V.1992, Ram Nimani L.1926-V.1990, Perparim FurrikuL.1967-V.1997, Sheqer MusaL.1905-V.1970, Avdi Musa (nuk ka date), Ali Dan CinaL.1922-V.1993, Fatime Furriku L.1937-V.2000. (17)
Disa toponime te fshatit Meçe
Sa i takon toponimeve fshati Meçe eshte mjaft i pasur, aq sa pothuajse per çdo vend ka emertimin e vet. Fillojme me: Kunora e Eperme, Kunora e Poshtme, Mrizi i Nershejve, Mrizi i Dakës, Kujë i Eger (Kujteger), Livadhi i Kujteger, Laku i Mullirit, Shejza e Eperme, Shejza e Poshtme, Boka, Koder Krys, Qaf Shullani. Me siper Stani i Kopajve, Çershijat e Stanit te Jeminit, me siper Guri i Palushit, Ara e Imës, Ksolla e Imës, Fushe Gurre, Kujt Eger, Livadhi i Kujt Eger, Kroni i Istrefit. Ne fshat Guri i Macës, Flluzat (poshte shtepis se Jemin Kopanit), Vorret e vjetra, Kroni i Kopajve. Ne anent tjeter; Turishtë, Pianet, Nderlugje, Kroni i Nderlugjeve, Kroni i Bardhe,Fushe Kori, Stani i Nimanit, Fushe Bater, Rihnat. (18)
Pergatiti
Gezim KOPANI
Shenim: Materiali eshte ne punim... ____________ 1. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 2. Musë Kopani lindi Imerin, Imeri lindi Nezirin, Neziri lindi Islamin, Mustafen dhe Demen. Ne rastin konkret po vazhdoj me brezat e dalur nga Islami i cili lindi; Manin, Mani lindi Ramadanin dhe Ramadani lindi Jeminin, Jemini lindi; Qazim dhe Xhevdet Kopanin. Qazim Kopani u shtua me dy djem; Zamir dhe Gezim Kopani. Zamiri lindi dhe vdiq ne vitin 1985, Ndersa Gezim Kopani lindi ne vitin 1983. Ndersa Xhevdet Kopani u shtua me tre djem; Albion Kopani, Ergi Kopani dhe Ersi Kopani. Ne vitin 2004 Gezim Kopani u martua me vjazen e Imer Shkajut prej Qerreti te Pukes Erjolen. Gezim Kopani u shtua me 3 femije , dy vajza dhe nje djale, pra me; Fatma, Engin dhe Elif. 3. Prof. Xhemal Meçi , Kabashi, Puka qe ne lashtesi 2. Fq. 214-217 4. Ahmet Hysen Kopani lindur ne vitin 1890 dhe ka vdekur ne vitin 1969. 5. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 6. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 7. Dugaja e Mustaf Rexhe Delise nga Puka, Dugaja e Abdullah Salihit me Reshit Meçin dhe dugaja e Jahe Metes me Ymer Nimanin e Qarretit. (shiko; Prof. Xhemal Meçi "Kabashi, Puka qe ne lashtesi - 2" fq. 219). 8. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 9. Sipas Prof. Xhemal Meçi Podi i Hurdhes se Zeze eshte vendbanim i lashte duke e bazuar ne emerat si: Guri i Klosit, Beltus e cila lidhet me fjalet rrip per mbatjen e shpates (nga Zahari Majani tek botimi "Fundi i Misterit Etrusk", Tirane, 1973, fq. 81) ose nje arme tjeter. Origjina ka qene Etruske me kuptimin baj, me mbajt, qe del te latinishtja ne trajten "beltus", ne Meçe / Beltus. 10. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 11. Ne fakt krijesat metafizike jane te njohura ne shume popuj. Ne shume vende ato quhen demon, fantazma, jasht toksore, shpirta te mire ose shpirta te keqi etj. Tek Semitiket keto krijesa metafizike quhen xhind. Gjithsesi populli besonte se kijesat metafizike kane fuqi mbinjerezore Studiues te ndryshem i hedhin poshte duke i quajtur perralla, por nese do bazohemi ne besimet fetare, ne rastin konktret fese islame; krijesat metafizike ekzistojne si p.sh; melek te cilet jane te mire , shejtani (apo djalli) i cili nxit te keqen si dhe xhindet te cilet jane dy llojesh; a).xhind i mir dhe b). xhind i keq. E perbashketa e ketyre krijesave eshte: Njeriu nuk mund ti shikoj me sy te lire , por mund te ndjehen , por ne rasta te vecanta dhe te shikohen. Krijesat metafizike kan aftesi te marrin forma te ndryshme qofte kjo forme njeriu, kafshe apo shpendi.( Shpjegim i Gezim Kopanit ) 12. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 13. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 14. Kete informacion ma ka dhene babai im Qazim Jemin Kopani 15. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 16. Fotografi e publikuar per here te pare nga Gezim Kopani 17. Gezim Kopani ; Keto jane shenimet qe mbajta gjate vizites qe bera me date 02.09.2021 ne varrezat e Suk Cine. 18. Emertimet e vendeve i tregoj babai im Qazim Kopani
Çertifikata e vaksinimit nuk eshte diçka e re, por ajo eshte nje praktik e njohur kohe me pare. Ne fotografi shikohet çertifikata e vaksinimit e bere ne vitin 1908. Kjo çertifikat eshte leshuar nga Perandoria Osmane ne kohen e sundimit te Sulltan Abdulhamitit II-te.
Te dhenat e çetifikates jane:
Çertifikate vaksinimi Emri i te vaksinuarit (ne rastin konkret Ismail Efendiu) Vitet: 10 Emri i babait: Mehmet Aga Profesioni i prindit: Karrocier Feja: Islam Qyteti; Stamboll Qarku: Yskydar Zona: Tynusbagi Lagja: Rruga; Edhem Pasha Numri i shtepise; 44
Po ashtu çertifikata ka te shkruar: "Me deshire dhe pa inponim eshte bere vaksinimi per here te dyte i personit ne fjale per mbrotje nga pandemia dhe dorezohet kjo çertifikat e leshuar me date; 13 tetor 1908 (ose 1326 hixhri)". Pergjegjesi i vaksinimit: Mustafa bin Husejn
Krenaria kombetare e shqiptareve eshte shume e forte. Po te pyesesh nje shqiptar se çfare eshte, ai para se te pergjigjet nese eshte mysliman apo i krishter, do te thote; Jam Shqiptarë! Ne librin e Çassa Effendi me titull: "Albanien und die Albanessen" shkruan: "Pasi shkruan per armiqesine qe ekzistonte mes komuniteteve ne Bullgari, nje shqiptar i krishter thote: Per sa i perket Shqiperise, situata eshte fare ndryshe. Shqiptaret mysliman e te krishter flasin nje gjuhe, kane tradita e moral te njejte. Ne mes tyre nuk ka urrejtje, sepse ndermjet tyre nuk ka pasur kurre armiqesi. Faktori fetar nuk ka qene kurre shkak i perçarjes. Me perjashtim te disa rasteve, ata kan jetuar njesoj, me te drejta te njejta dhe duke i kryer detyrat njesoj." (Çassa Effendi, "Albanien und die Albanesen" Berlin, 1879), dhe Shkruar ne Shqip nga Medresja Alauddin Prishtin tek libri me autor; Bajrush Ahmeti "Historia Islame 4", Prishtin 1997, fq.243)
Nder keshillat qe Othmani r.a. ka lene per njerezit eshte:
"O biri i Ademit! Dije se meleku i vdekjes te vjen verdalle qe kur ke ardhur ne kete bote. Madje duke qene verdall ai kep nje tjeter (ia merr shpirtin). Kjo vazhdon per sa kohe do jesh ne kete bote. Por do vije nje dite qe ai do te kap ty (do ta marr shpirtin). Kjo do te ndodhe ne nje moment te papritur per ty. Prandaj pergatitu per frymen (çastin) e fundit dhe perpiqu te mos jesh i papergatitur (me pune te mira) sepse meleku i vdekjes nuk eshte kur i papergatitur. O biri i Ademit! Dije nese ti je i shkujdesur ndaj vetes tende dhe nuk pergatitesh per vdekjen, podyshim se askush nuk do ti bej punet apo pergatitjet per ty. Mos e harro kurre se ti patjeter do te dalesh para Allahut dhe per kete arsye pergatite veten, duke bere pune te mira. Mos guxo t'ia lesh dikujt tjeter punen tende."
Profeti Muhammed a.s.ka thene: "Diten e Gjykimit do paraqitet para Allahu nje njeri i cili ka qene i pasur ne kete bote. Allahu xh.sh. do i thote: - "Çfare te pengoj ty qe te me adhurosh Mua? Njeriu i pasur do i thote: Ma mori mendjen pasria e madhe! Allahu xh.sh. i thote: - A mos valle ishe me i pasur se robi im Sulejmani a.s.?Atij (Sulejmanit) nuk ia mori mendjen pasuria!" (Bejhakiu)
