Skip to main content

Kush quhet Shpi e madhe ?


" Shpi e madhe ka gjind e gja , sofer e za " (Kabash , Puke) *

Dikur ne veriun e Shqiperise permenden " Shpi e Madhe " apo " Shpi ne Za ", kjo per shkak te veçrive te Shtepise se madhe e cila quhej " Shpi me Za " (Shpi n'Za). Shpi ne Za do te thote:  " Shtepi e madhe ose Shtepi me Emer. Sipas tradites Shpi me Za i eshte thene asaj shtepie e cila kishte shume pjestar , burra , gra , femije por edhe begeti e bereqet". Shpi ne Za kuptohet edhe per trimerin e burrave te shtepise se madhe. pershembull eshte njohur shprehja " Burr e pushk ". Shpi ne Za jane edhe shtepit te cilat ishin fisnike dhe qe ka nxjerr figura te shquara siç eshte shprehja: " Burr Dheu " me te cilen kuptohet: "Burre Kuvendi , burr qe ben pleqni. Shpi me Za kuptohet edhe Shpi Fisnike qe ka prit e percjell, pra qe u ka shtru Sofren e bukes te gjitheve.

Ne Kabash , Puke etj eshte njohur shprehja: "Shpi e madhe ka gjind e gja, sofer e za." Shpit ne Za ne Kabash nder te tjera kan qene: Shpia e Migjes Dem e cila ka pas mbi 100 persona dhe 30 kurore, shpia e Dakes ne Blinisht po ashtu me mbi 100 persona , e Ali Ages , Ismail Laçit te pare me mbi 40 persona etj. U quajt "Shpi n'Za" ngase te drejtosh 100 persona nuk eshte e leht , po ashtu edhe tu sigurosh streh, ushqime dhe unitet. Ndaj keto lloj shtepish moren za, dmth fam per arritjen e saj.
I pari i shpis me za apo shtepis se madhe kishte ne krye te saj ai qe quhet Burri i Shpis i cili kishte autoritet ne çdo gje. Ai ishte zani i shpis. Burri i Shpise qendron ne Kulle , pikerisht ne Oden e miqve. Kjo ode njihet edhe si Oda e Burrave dhe Oda e pritjes.
Organizimi ne Shpit ne Za dhe jo vetem kane rregullin e tyre , kjo e ndiktuar nga tradita dhe besimet fetare. Ne keto shtepi dhe jo vetem dita fillon pa zbardh drita. Grat dhe djemt fillojne pergatitjen per punet e dites. Djemt sipas puneve te caktuara nga Burri i Shpis fillojne pergatitjen qe here, pershembull per tregti etj. Edhe grat e shtepis fillojne punet qe heret. Si fillim rregullojne Oden e Burrave ku çdo gje duhet te jete ne vendin e vet, dhe menjehere fillojne berjen e kafes per Burrin e Shpis dhe te tjereve me radh. Kur Burri i Shpis zgjohej nga gjumi leshon nje kollitje , kjo si shenje per te treguar qe jam zgjaur. Sapo kjo te ndodh e Zonja e Shpise kalon nga grat dhe fillojne pergatitjet. Gjate kafes, rreth Burrit te shpis ulen dhe burrat dhe djemt e shpis. Aty shpejt rikujtohen vendimet qe jane marr ne dark, me qellim qe çdo gje te shkoj sipas planit apo vendimit. 
Kur te vije darka te gjithe duhet te jene ne shtepi. Burri i Shpis rri me burrat dhe djemt mbas vedi apo djemt e rritur (nipa etj), por djemt ndejen e kan te lehte, aq sa me kujtu jane apo jo ne ode. Djemt mbas vedi flasin vetem atehere kur pyeten, dhe ato japin pergjigje me repsket dhe me za te ulet.
Grat e shpis rrin bashke po ashtu edhe femijet. Sherbimi ne Oden e burrave e bejne djemt apo nje person i caktuar per hyzmet, kjo kur shpia eshte e madhe. Kur Shpia me Za ka ndonje rast pershembull dasem apo mort, rrogtari i shpis nuk perzihet me pjesen e familjes por qendron veçmas. Nese do duhet ndonje gje , rrogtari qohet i pari per ta kryer.
Shpia ne Za eshte shpi fisnike dhe ajo nuk ben kuj padrejtesi pse eshte Shpi n'Za, perkundrazi ajo tregon maturi dhe ndihmon shpit e tjera apo nevojtaret.

Pergatiti
Gezim KOPANI

____________
* Gjind; Njerez

Popular posts from this blog

Fisi i Kabashit

Kabashi është vendbanim i lasht ë dhe deri n ë fillim t ë shek. XVII ka qen ë qendra m ë e r ënd ësishme ekonomike , politike , fetare dhe kulturore p ër mbar ë krahin ën e Puk ës. K ët ë e d ëshmojn ë: gjetjet arkeologjike q ë faktohen q ë nga shek. II-IV , Trase e Udh ës s ë Madhe q ë lidhej me Adriatikun e Shkodren me Dardanin ë dhe brigjet e Danubit, duke d ëshmuar se Kabashi  ësht ë vendbanim i lasht ë dhe kishte qytez ë q ë n ë kohen romake. Po ashtu Kalaja Qytez ë , Kalaja e Zbubit , Kalaja e Boks me sarajet e Lek ës ku kan ë sunduar fiset: Ziu, Blinisht dhe Principata Dukagjini. I pasur n ë aspektin gjeoetnologjik me nj ë tok ë ku prodhohen: Rrush, arr ë , moll, dardh ë, qershi, man, thana, g ështenja aq sa formohet pyll ë me g ështenja, si dhe shume fruta pylli si: boronica etj. Po ashtu vend i p ërferuar p ër bletarin ë. Deri n ë shekullin XX blektoria ka pasur mjaft zhvillim ku jan ë num ëruar dhjetra kope t ë m ëdha , aq sa nuk kishte kullot ë q ë t ë plot ësonte ushqim...

Si u krijua bota ?

Si fillim duhet te sqaroj se çdo gje qe dim dhe nuk dim, e dukshme apo jo, frymore apo jo ose forma te tjera qe nuk dim, kane nje Krijues te Vetem, pra Krijuesin e  Gjithesise Allahu xh.sh. Allahu xh.sh. eshte Nje, Allahu eshte Ai qe çdo krijes i drejtohet. Allahu nuk ka lindur kend dhe Allahu nuk eshte i lindur, dhe me Allahun askush nuk eshte i barabarte. (Kur'an surja El Ihlas) Allahu nuk ka as fillim dhe as mbarim.  Si u krijua bota ? Pas as me te voglin dyshim krijimi i botes (gjithesise) dhe i çdo gjeje qe dim dhe nuk dime eshte krijuar nga Allahu Fuqiplote. Ne librin e bekuar Kur'nin fisnik Allahu xh.sh. thote: " Allahu eshte krijues i çdo sendi dhe Ai eshte mbikqyeres ndaj çdo gjeje ." (Ez Zumer ; 62)  Nga hadithet e profetit Muhammed a.s. mesojme se kater gjera Allahu xh.sh. ka krijuar vet; 1. Arshin , 2. Kalemin , 3. Xhennetin Adn dhe 4. Krijesat e tjera i ka krijuar me fjalen " Kun fejekun ", dmth; Allahu ka urdheruar duke thene: " Behu,...

Xhamia e Kodër Hanit , vend falje dhe kuvendi

Xhamia Kodër Hani - Pukë  Tregojne te paret se rreth vitit 1836 rreth 30 barinje te armatosur nga nje fshat tjeter paskan fut 300 dhi ne kullotat e Terbunit . Per kete pukjanet iu ankuan Ali Ags e Halil Laçit. Keto te dy vendosen qe diten e diel te qojne ne fshatin qe kishin fut baktit ne Terbun per ti pyet; Pse i kishin hy ne Terbun? A ju kemi gja borxh ? Gj..D i paska thane: Kam hy me 30 pushke te gjata ! Puka priti diten e festes se Bajramit ku mblidheshin katundet fqinje per te fal bajramin ne xhamin e Koder Hanit, dhe mbasi perfundun dhe dolen nga xhamia u kuvendun (1) per ate qe kishte ndodh, U vendos qe te bashkohen e te mbyllet kjo pune pa gjakderdhje. Iu ban Pukes 420 pushke , aq sa kishin ardh ne xhami.  Si iu afruan vathit qiten perpjete te gjithe njeheresh. Ushtoi bjeshka prej pushkeve. Çoban kishin mbet pak pasi kujtonin se nuk do vinin diten e festes se Bajramit. Ata çoban qe kishin mbet iken dhe lan bagetin vetem. Puka mori pre çoban e bjeshkatar bashke me...