Gëzim Kopani

Qyteti i Pukes ne vitin 1952 Rruga Antike dhe Historia e Zones se Pukes  Nje trashegimi mijeravjeçare ne zemer te Alpeve Shqiptare Qe ne lashtesi, permes territorit te sotem te Pukes kalonte nje nga rruget me te rendesihme te Shqiperise antike, rruga Lis - Rataria. Kjo rruge, e perdorur qe perpara pushtimit te Ilirise nga Romaket , ishte pjese e nje rrjeti te rendesishem qe lidhte krahinat e veritut me pjeset e tjera te vendit dhe me gjere. Via Publica , Rruga Romake neper Puke  Me ardhjen e romakeve, pergjate kesaj rruge u ndertuan disa keshtjella mbrojtese, disa prej te cilave kishin kapacitet per te per 1000 kalores .  Disa nga keshtjellat me te njohura te ndertuara pergjate kesaj rruge jane: Keshtjella e Vigut , Pukes , Micojit , Fletit , Trun etj. Romaket e quanin kete rruge Via Publica , ndersa gojedhena te ndryshme thuhet se ajo quhej si " Udha e Pukës " , e cila lidhte Lezhen me zonat e tjera si; Vau Dejsi etj. Nga  Lezha  ne drejtim te  Vigu...

" Shpi e madhe ka gjind e gja , sofer e za "  (Kabash , Puke) * Dikur ne veriun e Shqiperise permenden " Shpi e Madhe " apo " Shpi ne Za " , kjo per shkak te veçrive te Shtepise se madhe e cila quhej " Shpi me Za " (Shpi n'Za) . Shpi ne Za do te thote:  " Shtepi e madhe ose Shtepi me Emer. Sipas tradites Shpi me Za i eshte thene asaj shtepie e cila kishte shume pjestar , burra , gra , femije por edhe begeti e bereqet" . Shpi ne Za kuptohet edhe per trimerin e burrave te shtepise se madhe. pershembull eshte njohur shprehja " Burr e pushk " . Shpi ne Za jane edhe shtepit te cilat ishin fisnike dhe qe ka nxjerr figura te shquara siç eshte shprehja: " Burr Dheu " me te cilen kuptohet: "Burre Kuvendi , burr qe ben pleqni. Shpi me Za kuptohet edhe Shpi Fisnike qe ka prit e percjell, pra qe u ka shtru Sofren e bukes te gjitheve. Ne  Kabash , Puke  etj eshte njohur shprehja:  "Shpi e madhe ka gjind e gj...

Harta e Palestines ne vitin 1804 Ne vitin  1978  shtypi i Shqiptarise u njoh me poezit e  Makbula al Shalak  (dtl. 1921) . Perveç krijimtaris per femije ajo u be e njohur me poezit:  "Kenga e Zemres - Uganijjatu kalb"  dhe "Nena e therur"  poezi kushtrimi ne mbrojtje te Palestines, duke e ndjer klithmen e nenes se therur e cila kerkon ndihme , por kjo nuk mund ti pergjigjet per shkak te perçarjes. Nder te tjera ajo shprehet: " isha e zënë në ciklonin tim në grindje me vëllezërit , ne s'jemi vllezër se jetojmë përherë në grindje dhe nuk bashkohemi fare." Pergatiti Gezim KOPANI

Sipas te dhenave zyrtare te vitit  2011  , popullisa e qytetit te Pukes ishte  3,607 banore . Ne keto te dhene perfshihen:  Qyteti i Pukes , Puke Fshat, Fshati Lajthiz.  Sipas deklarimit per perkatesin fetare, banoret jane pergjigjur: 1. Mysliman:             77.5 % 2. Katolik:                  22.5% 3. Te papercaktuar:       1% Ndersa te dhenat e vitit  2011  per qytetin e  Fushe Arrezit  numri i banoreve ishte  2,513 banor , prej te cileve sipas perkatesise fetare jane: 1. Katolik:                73.3 % 2. Mysliman:            26.7% 3. Te papercaktuar:   0.0% Nga te dhenat zyrtare te vitit  2011 , numri i dy Bashkive sebashku  Puke  dhe  Fushe Arrez  ishte:  6120 banor . Nga te cilet sipas deklarimit per perkatesin fetare es...

Porti i Shengjinit , Lezhe  Ne lashtesi porti i Shengjinit njihej me emrin Nimfeu (Nymhpaeum). Edhe Jul Çezari thuhet se tek "Lufta Civile" kete port e ka quajtur: "Porti Nimfeum" . Nimfeu eshte fjale e vjeter greke me te cilen kuptohet: Femer e mrekullive apo çudiberse - Hyni. Ndersa ne kuptimin e ngusht do te thote: Grua e re (Nuse). Sipas mitologjise Nimfeu ishte nje grua hyjni dhe shume e bukur e cila banonte ne malet me pyje, prane vend burimeve ujore. Sipas mitolologjis Nimfeun e lidhin me bukurit e natyres dhe burimet e saj te cilat bekoheshin nga Nimfeu, Kur kjo ndodhte uji behej sherues dhe ai qe kishte ate fat do gezonte fuqi hynore, ndryshim te formes deri tek fuqia e parashikimeve. Sipas mitologjis Nimfeu kishte veti shtimi, ndaj ate e gjejme tek: Nimfeu i krojeve, burimeve ujore, maleve, pemeve etj. Nimfeu eshte lloj besimi pagan ne te cilen besonin ne forcen e sherimit, fuqis, bukuris etj. Ne veriun e Shqiperise , sidomos ate te Pukes ne fshatin Meçe...

Kroni i vjeter i Ali Ages se I-re - Pukë (1936) Nje qytet do kishte me shume vlere nese ruan traditen dhe objektet e vjetra! Ne biseda te ndryshme shume qytetar me shqetesim flasin per ate qe i ka ndodh dhe po i ndodh Pukes. Ku me qellim ku paqellim duke lene ne harres traditen dhe historin e vyer te ketij qyteti. Disa me nostalgji kujtojne banesat e vjetra, disa shtepit , disa lagjet dhe disa personalite pukjane dhe jo vetem. Eshte per tu habit se si Puka nuk ka arritur te ruaj asnje nga objektet e vjetra te saj , kujtoj ketu kronin e  Ali Ages  I-re ne qender te qytetit, godinen e vjeter qe ne kohe e Mbretit Zog quhej Komun, ndertesa e vjeter e  Kajmekamit  tek xhamia e Koder Hanit , hanet e vjetra deri tek  Sarajet . Sikur te ishin keto objekte dhe shume te tjera a nuk do kishte me kuptim qyteti sot?  Godina e bardhe eshte Komuna Puke. Foto e vitit 1936 Ndaj , ne radh te pare vet pukjanet duhet te ringjallin historin dhe traditen e tyre po ashtu drejtues...

Nga mrekullit e Kur'anit te bekuar eshte edhe ajo se si ai shpjegon ne detaje krijimin e njeriut. Ne Kur'an Allahu xh.sh. thote: " Ne e krijuam njeriun prej nje ajke (lengu), te palces se baltes. (El Muminun, 12) Prej nje gjaku te ngjizur (El Alak, 02)  " E pastaj , e beme ate pike fare dhe e vendosem ne nje vend te sigurt (miter). Me pas, piken e fares e beme cop gjaku (droçkë gjaku), e pastaj e beme copez mishi, me ate copez mishi bem eshtrat, pastaj i veshem eshtrat me mish dhe pastaj e beme ate njeriun tjeter (duke i futur shpirtin). I lartesuar eshte Allahu, me i miri Krijues!" (El Muminun, 13-14)   "Pastaj ju , pas kesaj do te vdisni, e pastaj, ju me siguri qe do te ringjalleni ne Diten e Kijametit. Ne kemi krijuar mbi ju shtat qiej dhe nuk jemi te pakujdesshem ndaj krijesave Tona." (El Muminun 15-17) Ndersa profeti Muhammed a.s. ka thene: "Çdonjerit prej jush i mblidhet krijimi ne mitren e nenes se tij per dyzet ditet e para, pastaj behet...

E pyesin imam Shafiun: Cili eshte argumenti i ekzistences se Zotit? Ai ua tregon nje gjethe mani. Njerezit habiten dhe i thone: Mund te na shpjegosh cfare do te thote kjo? Imam Shafi u thote: Kete gjethe nese e ha delja , jep qumesht. Nese e ha bleta , jep mjalte. Nese ha krimbi , jep pambuk. Nese e ha dreri , jep parfum. Kjo flete manit ka shije, ngjyre, arome dhe perberje te njejte. Mirepo nese kafshe te ndryshme e hane kete, ato japin produkte me shije, ngjyre dhe arome te ndryshme. Ky eshte nje nga argumentet e ekzistences se Allahut xh.sh. i Cili na ka begatuar me miresit e Tij! Pergatiti Gezim KOPANI